HEZKUNTZA ARTISTIKOA ETA HAURREN MUNDUAREN BATERATZEA

  Hezkuntza artistikoa eta Haur Hezkuntzaren arteko lotura ezartzea ezinbestekoa da, diziplinartekotasunaren ildotik tiraka, elkarrekin funtzionatzerakoan munduaren globaltasuna ulertzen delako. Eta Ken Robinson-ek dioen bezala, hezkuntza artistikoari dagokinoez, irakasleak ardura izugarria daukate honen lanketarekin sormena garatzen delako. Ez dakigu etorkizunean zer gertatuko den, baina argi dago, arlo artistikoa lantzen ez bada, sormena hil egingo dela. Eta sormenik gabe, ez dago  pentsamendu ez kritikorik ez dibergenterik.

  Beraz, hezkuntza artistikoa jorratu nahian, denbora eskainiz gero aurkitzen dira emaitzak, honezkero, egin eta praktikatu beharra dago. Horretaz gain, haurrak arriskatu behar dira eta gauzak gaizki egin behar dituzte, bestela ez dutelako ezer berririk aurkituko. Akatzetatik ikasten dutelako eta esperientzia guztiak frogatuz lortuko dutelako benetako ikaskuntza global eta oso bat.

Sara Buho- Idazlea- (2018)

  Honekin lotuta doan printzipioa, mundua ezagutzeko, lehenengo eraiki behar dela da (Alan Kayk). Eta eraikitzeko modurik hoberena, Javier abad-ek dioen moduan, jolastea da. Jolastea ez baita denbora galtzea, ikaskuntza metodo bat baizik. Baina jolas horren kalitatea bermatzeko, arkitektura efimeroak sortu daitezke, non, haurrak bizitzarekin erlazioa nabarituko duten. Bizitzan dena desantolatua da eta eskolan ordea dena antolatua. Haurrei arreta deitzen diena, antolamendua da. Eta honezkero, antolamenduaren oinarrituta, desantolamendu bat eraiki behar da, era horretan, errealitateak ekintzaren barne egongo da. Egunero haurrak bizitzen duten beste harreman bat, helduekin da. Eta hori ere jolasaren bidezko ikaskuntza honetan sortu daiteke. Badago arte komunitarioa non helduak eta haurrak jolasean balio berdina duten. Eta batzuetan, haurra, helduen begirunetik aldentzeak bere garapen propioa sustatzen du. 

  Jolasa, kulturaren manifestazioa da eta honek testuinguratzeko leku bat behar du. Leku hau normalean helduak eratzen du eta haurrak jolasaren bidez hau eraldatu eta manipulatu egiten du. Behin eremua sortua eta jolasa hasita, heldua apaltasunez, baztertu behar da haurra esperientzia bizitzen utziz.

Javier Abad -Instalazioa-

  Heldua eta irakaslearen paeraren inguruan hitz egiten badugu, aukerak sortzea eta honen ostean desagertzea da. Desagetzea, presentzia izanez. Hau da, begiatzea, haurren ekintzak ezagutzea, baietza ematea, afektiboki haurrak eustea eta egiten edo sentitzen dutenari hitzak jartzea baina momentu oro, bidelagun moduan, haurra baita jolasten duena. Irakaslearen funtzioa beraz, prozesuen bidez haurren garapena lortzea da. Askotan ez dituzte objektuak behar eta gorputzarekin nahikoa dute. Gauza gutxirekin asko egin daiteke eta gaur egun gauden gizarteari erreparatuz, haurrak sobrestimulatuta daude (Jorge Drexler).

DIZIPLINARTEKOTASUNEAN, IKASGAI GUZTIEN UZTARKETA EGITEA

  Ezagutzen motxila betetzen doan heinean, gero eta gehiago pisatzen du. Baina ezagutza guzti horien pisua arintzeko, ezagutzen arteko loturak egin behar dira. Gauzak isolatuak ez daudelako. Haien artean harremanak daude eta hauek ezartzea zaila izan daitekeen arren, hauek uztartzea oso baliagarria da, jasotako ezagutzak baliagarriak zentzua eskuratzeko eta hauen ulerkuntza bermazeko. Hau da, gure kasuan, hizkuntza artistikoa, teknologia berrien hizkuntza, gorputz hizkuntza, ahozko hizkuntza eta hizkuntza musikala ezagutu eta elkar-harremandu behar ditugu. 

  Artearen atzean, helburu pedagogiko batzuk daude eta hauek adierazteko, ahozko hizkuntzaren bidez azaldu daitezke, gainera, gorputzaren bidez adierazpenak egin daitezke artelan hori errepresentatzeko edota musikaren entzuketaren bidez, marraztu eta dantzatu daiteke, arte eta gorputz hizkuntzak garatuz. Teknologia berrien hizkuntzari dagokionez, aurreko guztiak bateratzeko baliagarria da, egindako adierazpena edo errepresentazioak gordetzeko, antolatzeko eta hauekin produzkio berriak egiteko ere. Hau, mundua globaltasun batean ulertzeko garrantzitsua da, gizartean harremanak ezinbestekoak direlako eta elementuak era isolatuan ezin direlako  ulertu.

"Las practicas docentes en general son el resultado final de un complejo conjunto de factores que, individualmemte, podrian considerarse menores, pero en conjunto forman un entorno muy dificil de demostrar" (Martinez, F., eta Ruiz, G. 2013)

ADIBIDEZ HORNITUZ, SORKUNTZA PROZESUA ABERASTU

  Bilaketa egitearekin batera, dramatizazioan aditua den konpainia batekin harremana izan dugu, gure sorkuntza prozesurako ideiak hartuz eta ezagutza berriak eskuratuz. Honekin izan dugun lehenengo kontaktua, kubik antzezlana izan da. Hau, Teatro Paraisok egindakoa da eta honen inguruan egindako ikerkuntza ezagutu ondoren, antzezlana ikusi eta analisi bat egin dugu: 

- Beltzez jantzita doazen bi pertsonai daude eta umearen kolasa imitatzen dute. Hauek, Javi eta Rosa dira eta haien mugimendua oso lasaia da. 

- Ezenografian kutxak agertzen dira. Etxe bat irudikatzen dute hasiera batean baina antzerkia aurrera joan ahala, eremu ezberdinak sortuz hauek mugitzen dituzte. 

- Argi gutxi dago eta agerdi dena, goitik eta alboetatik sartzen da. 

- Ezena batzuk inprobisatuak dira. Haurren antzera jolas espontaneoa eraikitzeko eta honen momentuko zirrara sortzeko. 

- Autoreak haurrekin harremana sortzeko, hauek begiratzen dituzte.

- Materiala klasera eramateko, proposamen didaktiko bat daukate. 

- Estimuluak mugimenduaren bidez sortzen dira.

- Hasieran ez dago musikarik, baina antzezlana aurrera egiten duen heinean, hau agertzen doa.

- Hasieran ez dute hitzik egiten, souinuak besterik ez dituzte erabiltzen. Horretaz gain, askotan onomatopeien erabilpenera jotzen dute. 

- Egituraren aldetik, ez dago hasiera, garapena eta amaierarik, gertakizun ordenatuak dira, baina askok ez dute kontakizun jarrai bat osatzen. 

- Aktoreak, jarrera aktiboa daukate, momentuan bertan, irudiak produzitu egiten dituztelako.

- Pedagogiaren aldetik, etapa egozentrikoa errepresentatzen dute.

- Dialogo sinpleak sortzen dituzte haurrekin harremana sortzeko. 

- Haurrak egunerokotasunean egiten dituzten gauzak antzezten dituzte: eraiki, desegin, mugitu, elaboratu, proiektatu, sartu, atera, ...

- Haurren erantzunak nabariak dira. 

- Helduak haien paperetatik atera eta umeen lekuan jartzen dira. 

"Kubik"

Konpainia honek beste antzezlan interesgarri batzuk ere badauzka:  "En el jardin"

  Honen ostean, Teatro Paraisoko partaide bat, unibertsitatera etorri zen ekintza batzuk egitera eta antzerkiaren inguruan Gasteizen dauden baliabideak aztertu genituen. Ondoren, gure trebetasunak ezagutzeko praktika batzuk egin genituen eta hurrengo egunean, Teatro Paraisoko eraikuntzara joan ginen. Han, haurrekin antzerkia lanzten duen artista batekin praktika interesgarri batzuk egin genituen eta ondoren, antzezlan zoragarri bat ikusteko aukera izan genuen. Azkenik, esan beharra daukat, esperientzia hauek paregabeak izan direla, artista eta jakitunekin harremanak sortzerakoan, asko ikasi dugulako eta gure sorkuntza prozesuan onuragarria dela uste dudalako. 

IKASKUNTZA-IRAKASKUNTZA PROZESUAREN PARTE GIZA, HAURRA EZAGUTZEN

  Haurra, nerabezarora heldu ez den gizakia da. Eta bere aroa 0-12 urte bitartean ematen da. Honetan, bizitzaren garapeneko atalik garrantzitsuena ematen da, izan ere, haurrak, irakurtzen, idazten, hitz egiten eta entzuten ikasteaz gain, haien identitatea garatzen dute, garapen afektiboa eta fisikoa sortzen dute, garapen komunikatiboan aurrera egiten dute eta harreman sozialak eratzen dituzte. 

  Haurra, izaki indibiduala da, baina besteen ereduetatik ikasten du. Txikiak direnean, bizitzako lehenengo urteetan batez ere, imitazioaren bidez ikasten dute. Gerora, esperimentazioa ere, ikaskuntza prozesuaren ezinbesteko baliabidea bilakatzen da, bizipenen bidez, ezagutzak eskuratzen dituztelako. Kontuan hartu behar da, haur guztiak ez direla berdinak eta bakoitzak bere garapena daukan moduan, bakoitzak ere, ikasteko erritmo bat daukala. 

  Hitz egindako ikaskuntza prozesuaren barnean, haurrak dramatizazio prozesu jarrai bat bizi du, non pertsonaiaz mozorrotzen da edota pertsonai ezberdinak interpretatzen ditu, esate baterako, superheroiak, dantzariak, abeslariak, okinak, ... etab. Honen bidez, haurrak bere nortasunaren inguruko informazioa eskeintzen du eta izaten ikasten duen bitartean, den modukoa azaltzeko aukera dauka. 

  Dinamika hauek, sormena garatzen dute, haurren inplikazioa lortzen dute, norbera denaz baliatzen laguntzen die norberaren izaera eta talentuei leku emanez. Horretaz gain, egiten ari denaren kontzientzia hartzen dute, horren zergatia ulertuz eta zertarako egiten ari diren pentsaraziz. Oso garrantzitsua da, haurrak epaituak ez sentitzea, haiek, baloratuak, errespetatuak eta lagunduak sentu behar baitira. 

Haurrak etorkizuna dira: Haien hegalak zabaltzeko laguntza eskeini behar diegu eta askatasuna emanez, haien kabuz, hegan egingo dute sormena eta irudimena erabiliz, etorkizunerako gizaki osasuntsuak eratuz.  

ADIERAZPENA KOMUNIKATZEKO BALIABIDEA

   Adierazpena, hitzekin nahiz mugimendu edo keinuekin, hau da, hizkunzta zein gorputza erabilita, sentimendu, emozio, ideia edota pentsamenduak esatea edo azaltzea da. Beste era batera esanda; besteak zu ulertzeko baliabidea edo herramienta giza ulertzen da. Herramienta honen erabilpena, era kontzientean zein inkontzientean egiten den praktika da. Era honetan, nork bere buruan daukana adieraziko du. Pratika hau burutzeko gehien erabiltzen diren adierazpenak, gorputz eta arte adierazpenak dira. 

  Baliabide honen garrantzia, Haur Hezkuntzatik azpimarratzekoa da. Izan ere, haurrak urte horietan, uneoro sentimenduak garatzen dituzte eta nola sentitzen diren jakiteko, behaketa ezinbestekoa da. Honezkero, sentitzen dutena ondo adierazteko, txikitatik landu behar da adierazpenaren arloa. Horretaz gain, adierazpena lantzea identitatean eta nortasunean eragin positibo nabarmena dauka. 

  Irakaslearen paperari dagokionez, giro egokia sortu behar du, eredu ezberdinak eman behar ditu (bera ededu nagusia dela kontuan hartuta, bidea egiten duena da) eta bera adierazten duenari eta nola adierazten duen moduari adrreta jartzea. Izan ere, irakasleak ez du egin behar haurrak egitea nahi ez duena.

"Adierazpenarena, ahozko hizkuntza ez dakiten pertsonekin ere komunikazioa garatzeko balio du, berdintasuna landuz"

KOMUNIKAZIOA HARREMANETARAKO BALIABIDEA

  Komunikazioa, gizakiok daukagun gatasun bat da eta era sozialean eraikitzen den prozesu giza azaldu daiteke. Prozesu hau, dinamikoa da elkarrekintza bat ematen delako. Elkarrekintza horretan, informazio tukaketa bat ematen da. Informazio hori, igorleak sortu eta transmititzen du eta informazio hori jasotzen duen pertsona hartzailea da. Hitzegiten ari garen informazio horri, mezua deritzo. Eta hau, begien bidez, keinuen bidez, mugimenduen bidez,... transmititzen da. Hitzezko komunikazioa edo ez hitzezkoa erabiliz. Honezkero, ahozko komunikazioa, ikusizko komunikazioa, keinuen bidezko komunikazioa eta idatzizkoa transmititu daiteke. Ahozkoan, hitzen bidez, elkarrizketa, diskurtso, edo dena delakoa eratzen da, ikus komunikazioan, ikusitako elementu batek sortzen duenaz baliatzen da, keinuen komunikazioa, ikusi behar da eta gorputza erabli behar da eta azkenik, idatzizkoan, liburu, gutun eta horrelakoen bidez transmititzen da, hau da, irakurmenaren bidez gertatzen den prozesua da. Esan beharra dago, komunikazio hauetatik, ahozko hizkuntza dela gehien erabiltzen dena.

  Komunikazioa gertatzeko, elementu batzuk ezinbestekoak dira: Igorlea, hartzailea, mezua (zeinu sistemaren bidez, hizkuntzen bidez, ...), kanala (artifiziala edo naturala izan daitekeena), kodea eta testuingurua. Baina, argitu beharra dago, mezuak era argi eta eraginkor batean trukateaz gain, kodea dela, komunikazioa gauzatzeko elementu garrantzitsuena, hau, informazioa transmititzen duenak eta jasotzen duenak komuna izan behar delako mezuaren esanahia ulertzeko. Esanahia ulertzen bada, beste pertsonak ere ulertuko dugulako eta enpatia garatu ahalko duelako. Carls Roger-rek dioen moduan, enpatikoa izatea, ez da gure bizitza besteen bigietan islatuta ikustea, besteen begietatik mundua ikustea baizik.

Denborarekin, komunikazioa garatu egin da eta honen bidez, komunikazio mailen artean erlazio maila bat dago. Gainera, bi modalitate sortu dira: Analogikoa eta digitala. Hau, teknologia berrien sorrera eta garapenarekin estuki erlazionatuta dago (Paul Watzalawick). 

BILAKETAREN BIDEZ, EZAGUTZAK ABERASTU

  Dauzkagun ezagutzaz gain, uneoro, formakuntzan egon behar gara, ikaskuntza psozesua egunero aldatzen delako eta prozesu jarraitu bat delako. Gainera, sorkuntza prozesu bat egiterako orduan, gurea bezalakoa, hiru gauza oso argi izan behar dira. Zer komunikatu nahi dugun, nola komunikatuko dugun eta nori komunikatu nahi diogun. Izan ere, horrek, prozesuaren gehiengoa baldintzatuko du. Honezgero, komunikazioa zer den, adierazpena zer den eta haurra zer den bilatu izan dugu. Hauetatik informazioa jaso eta gelakideen aurean azaldu ondoren, talde guztiek jasotako informazioarekin batasun bat lortu genuen, bilaketa guztion artean aberastuz. 

SORKUNTZA PROZESUA BIDERATU

  Sorkuntza prozesua aurrera egiteko, antzezlanaren istorioa sortu behar izan dugu. Beldurraren gaiari helduta, bost beldurretan oinarritu gara. Haurraren garapenarekin lotuta, orokorrean haur gehienak gainditzen dituzten beldurrak hartuta. Hau da, atxikimendua, pertsona ezezagunak, soinuak, iluntasuna eta amets gaizkotak. Bost beldur hauei helduta, protagonista sortu dugu. Ane deitzen da haur txiki bat da eta istorioa bere logelan gauzatzen da gau ilun batean. Haurra ezin du lo hartu, berdur ezberdinak agertzen zaizkiolako eta beldurren alde positiboaren errepresentazioari esker, beldur guztiak gainditzen doa, lotan geratu arte. 

  Istorioa sortuta izaterakoan, honekin lanean jarri gara eta honen prozesua, eta beste ikasgaien garapenaren lotura, Google site batean elkartu dugu. Eremu honetan, prozesuaren garapena ikusten da harremanetan beste ikasgaietan egin dugunarekin bat. Honen bidez, gure antzezlana hobeto ulertzeko informazioa aurki daiteke. Gure bizipenak eta prozesuaren momentu ezberdinak ageri direlako.

SORKUNTZARAKO PENTSAMENDU IREKIA IZATEA

  Sorkuntza burutzeko, ideia guztiak entzun eta baloratu behar dira. Eta horretarako, pentsamendua irekia izan behar dugu, hau da, edozein ideia entzuteko prest egotea. Eta gauzak beti begiratzen diren ikuspuntutik begiratu beharrean, beste ikuspuntu batzuk ikustea eta ulertzen saiatzea da pentsamendu irekia izatea. Hau da, begirada zabaltzea, honek aukerak zabaltzen dituelako.

  Gaur egun, gizarteak onartzen doan eta normalizatzen doan gai bat, generoaren eraikuntza da. Eta batez ere, transexualitatea. Ikerkuntza asko egiten hari dira, gizarteak pertsona hauek hartzeko dituzten jarreren inguruan eta pertsona hauen inguruan daukaten aurreiritzien inguruan. Guk jada, klasean, ikerketa hauetako batean laguntzeko test bat bete izan dugu. Non transexualitatea, homosexualitatea eta abarren inguruan galdetzen zen. 

  Aditu batzuen usteetan, transexualitatea, identitate sexualaren trastorno bezala katalogatzen da. Beste sexuarekin identifikatzen delako eta horrek, ondoez psikologikoa eta eremu sozialeko alterazioak sortzen dizkie (Esteva de Antonio, I., Gomez-Gil, E., Almaraz, M., Martinez, J., Bergero, T, Oliverira, F. eta GIDSEEN taldea, 2011). Honezkero, duela gutxirarte, transexualitate kasu gutxi ezagutzen ziren, jendeak, gaixotasun bat bezala hartzen zuelako. Denborarekin, hori aldatu da eta gero eta pertsona gehiago ausartzen dira daukaten "trastorno" horri aurre egiten. Eta egia da ere, gizarteak gero eta laguntza gehioago eskeintzen diela pertsona hauei. Kontuan hartu behar da, prozesua onartzea zaila dela eta askotan profesionalen laguntza behar dela, baina horregatik, pertsona hauek gizakion babesa sentitu behar dute. 

Hona emen, gure lurraldetik gertu gertatutako kasu bat: 

Eta hemen, aurreko bideoan ikusten den bezala, egoera erreal honetatik sortutako transexualitatearen inguruan hitz egiten duen haurrentzako ipuin zoragarria: 

                        

SORKUNTZARAKO BALIABIDEAK JASOTZEN

  Sorkuntza aberasteko, kanpo eraginak behatzea eta hauen ikaskuntza garatzea ezinbestekoa da gerora, sorkuntza prozesuan erabili ahal izateko. Horregatik, Juan Cruz Arrosagarairekin, Photo shop-a erabiltzen ikasi dugu. Bi saio eman ditugu berarekin froga ezberdinak eginez. Ni aurretik, photo shop-a erabiltzen banekien (ez berak daukan mailan, baino tresna horrekin defendatzen naiz), izan ere, batxillergo artistikoan, argazkigintzako ikasgai bat burutu nuen. Dena den, saio hauetan, ezagutzen ez nituen edo gogoratzen ez nituen hainbat ezagutza ikasi ditut.

  Ezenatoki birtuala sortzea izan da, lehenengo frogetako bat. Gure taldean, baenekien ez genuela hori guren antzezlanean erabiliko baina, hala ere, frogak egin ditugu inspirazioa bilatzeko asmotan. Gifak egiten ere, ikasi dugu saio hauetan eta hau antzezlanean ere erabiliko ez dugun arren oso interesgarria iruditzen zait, lan batzuetan dinamismoa sortu daitekeelako. 

  Eta azkenik, stop motionen eredu batzuk erakutsi ditu eta hauen ondoren, berak momentu batean bat sortu du. Ostean, guk honekin frogak egin ditugu eta horrek, beste ikasgai batean (Ikusizko hizkuntza eta hizkuntza plastikoan) egin behar dugun stop motionerako baliagarria izan da eta saio honetan ikasitakoarekin, stop motion bat sortu dugu. Gainera, baliabide hau, antzerkian erabiltzeko aukera gehiago dagoela uste dut. Esango nukeen alde negatibo bakarra da, denbora asko eskeini behar zaiola ekoizpen bat egiteko, formakuntza eta jakintza asko ez baduzu.

"Ezenatoki birtuala sortzeko egindako proba"

"Ikusizko hizkuntza eta hizkuntza plastikorako egindako Stop motiona"